ROLA PRZEDSZKOLA W PRZYGOTOWANIU DZIECKA DO SZKOŁY

Pomyślny start szkolny dziecka i jego dalsze losy szkolne, zdaniem wielu wybitnych psychologów i pedagogów, zależą od poziomu rozwoju fizycznego, umysłowego i emocjonalno – społecznego. Za dojrzałe do podjęcia nauki szkolnej uważa się takie dziecko, które osiągnęło poziom rozwoju umożliwiający mu przystosowanie się do wymagań szkoły i kontynuowanie z powodzeniem nauki w klasie I.

Na czym więc polega gotowość dziecka do podjęcia nauki w szkole?

• na osiągnięciu dojrzałości fizycznej to jest dobry stan zdrowia, odporność na choroby i zmęczenie, sprawność narządów zmysłów (wzrok, słuch, smak, dotyk) i narządów artykulacyjnych (prawidłowa wymowa) oraz ogólna sprawność ruchowa i manualna, która związana jest z dobrą orientacją przestrzenną, a także koordynacją i pamięcią wzrokowo – ruchowo – słuchową. Przejawem tej dojrzałości jest także zręczność, sprawność ruchów rąk, umiejętność hamowania pewnych impulsów ruchowych, wykonywania ruchów ciągłych (przy łączeniu elementów graficznych), zdolność utrzymania kierunku ruchu (rysowanie elementów wzdłuż linii poziomej). Nieodzowna jest również równowaga nerwowa, będąca warunkiem zdrowia psychicznego i osiągnięcia dojrzałości uczuciowej. Ważnym elementem jest umiejętność przetwarzania obrazu graficznego, czyli liter, wyrazów, na obraz dźwiękowy tj. głosek, słów oraz obu tych obrazów na obraz ruchu. Zdobycie tej umiejętności jest warunkiem gotowości dziecka do nauki czytania i pisania.
• dojrzałość umysłową charakteryzuje przede wszystkim swoboda w posługiwaniu się mową. Jest ona zrozumiała dla otoczenia, poprawna pod względem gramatycznym i dźwiękowym. Ponadto dziecko prawidłowo rozumie mowę innych, potrafi słuchać wypowiedzi ustnej ze zrozumieniem, opanowało w określonym zakresie umiejętność czytania. Dziecko dojrzałe umysłowo do podjęcia nauki w szkole posiada już określony zasób doświadczeń będących podstawą dla procesów analizy i syntezy oraz rozwoju mowy i logicznego myślenia. Ale również jest to dziecko myślące z zaciekawieniem i zadowoleniem o swych nowych szkolnych obowiązkach.
• przejawem dojrzałości emocjonalno – społecznej jest samodzielność, zaradność, chęć i umiejętność nawiązywania kontaktów z rówieśnikami i nauczycielem oraz umiejętność przystosowania się do nowego środowiska. Poważną rolę odgrywa też wytrwałość, obowiązkowość, wiara we własne siły, umiejętność podporządkowania się wymaganiom nauczyciela, a także wrażliwość na jego opinię i ocenę. Brakiem dojrzałości społecznej i emocjonalnej cechują się najczęściej dzieci rozpieszczone, rzadko uczęszczające do przedszkola, wychowywane z dala od rówieśników.

Współczesnemu rozumieniu pojęcia dojrzałości szkolnej, jako określonego poziomu ogólnego, harmonijnego rozwoju dziecka – służy realizacja wszystkich dziedzin wychowania. Inaczej mówiąc, dojrzałość szkolna jest wynikiem prawidłowego kierowania rozwojem dziecka w wieku przedszkolnym. Zadaniem przedszkola jest nie tylko przygotowanie dziecka do pełnienia roli ucznia, lecz także do innych ról, które przyjdzie mu pełnić w przyszłości.

Przedszkole, oddziałując na ukształtowanie społeczno – moralnej sylwetki wychowanka, rozwija określone cechy osobowości dziecka. Poczynając od grupy dzieci 3 – letnich nauczyciel dąży do wyrabiania samodzielności w toku różnych prac samoobsługowych i użytecznych, a w starszych grupach, podczas pełnienia dyżurów. Ważne jest również, by sześciolatek potrafił samodzielnie rozwiązywać problemy nie tylko w dobrze sobie znanych, codziennych sytuacjach przedszkolnych, w których sposób postępowania jest niejako oczywisty. Nauczyciel zlecając jakieś zadanie formułuje je czasem w ten sposób, by dzieci musiały same dobrać skuteczny sposób postępowania czy zaplanować kolejność poszczególnych czynności.

Obok samodzielności, niezmiernie istotny wpływ na możliwość przystosowania się do warunków szkolnych wywiera rozwinięte u dziecka poczucie obowiązku. I w tej dziedzinie przedszkole dysponuje szeregiem środków oddziaływania wychowawczego. Kształtowaniu się obowiązkowości sprzyja sumienne wykonywanie dyżurów i innych prac podejmowanych przez dzieci z inicjatywy własnej bądź nauczyciela. U dzieci sześcioletnich bardzo ważną sprawą staje się sumienność przy wykonywaniu zadań podczas zajęć prowadzonych przez nauczycielkę z całą grupą oraz doprowadzanie rozpoczętej pracy do końca.

Zarówno samodzielność przyszłego ucznia, jak i jego poczucie obowiązku to zaledwie pewne elementy składające się na znacznie bogatszą całość, jaką jest gotowość do podjęcia nauki w szkole. Odgrywają one jednak istotną rolę zwłaszcza w początkowym okresie pobytu dziecka w szkole.

Jednym z podstawowych zadań przedszkola jest wyrównanie startu szkolnego poprzez prowadzenie indywidualnych zajęć z dziećmi mającymi trudności w różnych sferach rozwoju, zachęcając je do podejmowania trudnych dla niego działań i rozwijając wiarę i siłę we własne możliwości.

W procesie przygotowania dzieci do życia szkolnego istotną rolę odgrywa współpraca z rodzicami. Dla dziecka, w okresie przejścia ze środowiska przedszkolnego, szczególnie ważna jest sprzyjająca, przepojona zrozumieniem atmosfera domu rodzinnego. W zmieniającym się świecie dom pozostaje elementem trwałym, mogącym stanowić oparcie. Pełnienie roli ucznia staje się łatwiejsze, gdy rodzice gotowi są w razie potrzeby pośpieszyć z przyjacielską pomocą.

Opracowała: Iwona Ostrowska

Literatura:

• Brzezińska A., Burtowy M.: Psychologiczne problemy edukacji przedszkolnej; Poznań 1985, UAM
• Janiszewska B.: Dojrzałość szkolna przedszkolaka; Warszawa, wydawnictwo Raabe 2007
• Landy A., Kwiatowska M., Topińska Z.: Rozwój i wychowanie dziecka w wieku przedszkolnym; Warszawa 1971, Nasza Księgarnia
• Nartowska H.: Różnice indywidualne czy zaburzenia w rozwoju; Warszawa 1980, WSiP
• Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego; (red.) Przetacznik – Gierkowska M., Makiełło – Jarża, Warszawa 1992, WSiP
• Wilgocka – Okoń B: Gotowość szkolna dzieci sześcioletnich; Warszawa 2003, wyd. Żak